De geschiedenis van de kerk

Petrus a Thyomo (?1394 - + 1474), kanunnik van de Sint-Goedelekathedraal te Brussel, schreef in zijn "Kronyken van Brabant" dat de kerk van Hakendover in 803 of 804 door paus Leo III in het bijzijn van keizer Karel de Grote was bezocht en gewijd. Toch wijst niets aan de huidige kerk op zo'n oude oorsprong. Kunsthistoricus Halflants reconstrueerde a.h.v. archiefbronnen, oude afbeeldingen een een onderzoek van de gebruikte steensoorten, het dakgebinte en de architecturale vormen de bouwgeschiedenis van de kerk. Zo slaagde hij erin een vrij precies overzicht te geven van de verschillende verbouwingen en uitbreidingen die de kerk van de Goddelijke Zaligmaker te Hakendover heeft gekend. Je hoeft geen geoefend oog te hebben om te zien dat de kerk een amalgaam is van stijlen die in elkaar lijken te vervloeien (zijn "Bouwgeschiedenis van de kerk van Hakendover" verscheen in "Oost-Brabant" XXVII, 81, 1990). Je leest het artikel ook via  deze link

Het oudste gedeelte van de kerk, de Romaanse toren en de zuidelijke kruisbeuk, stamt uit de 12e eeuw. Dit wil natuurlijk niet zeggen dat er niet eerder een kerk was te Hakendover. In de 9e eeuw waren vele kerken in lekenhanden terechtgekomen. Een kerk met bijhorende "parochie" werd eerst in vruchtgebruik (= beneficium) aan een (plaatselijke) heer gegeven. Dit vruchtgebruik werd al spoedig erfelijk en tenslotte werd het leen als eigendom beschouwd. Vanaf de elfde eeuw kwam daar verandering in. "Overal rezen nieuwe kloosters en abdijen als paddestoelen uit de grond. Grote bedevaarten met enorme vokstoeloop kwamen van heinde en ver. Het kon niet anders: ook de eenvoudige parochie ging nieuwe wegen op. Door de zorgen van de bisschoppen vaardigden de concili+euml;n strenge bepalingen uit tegen lekenbezitters van kerken en kerkgoederen. De schrik deed zijn werk. Giften en legaten stroomden toe" (Verbesselt). Vele heren -zowel graven en hertogen, als plaatselijke heren- deden "schenkingen" aan de kloosters. "Niet de parochi+euml;n profiteerden van deze wisseling, maar wel de kloosters en kapittels, deze nieuwe brandpunten van devotie zouden er wel bij varen" (Verbesselt).

Zo moet het wellicht ook de parochie van de Goddelijke Zaligmaker zijn vergaan. In 1139 werd de kerk voor de eerste maal vermeldt in een oorkonde als "ecclesia integra". Zo'n kerk betaalde de volledige bisschoppelijke belastingen. De kerk van Wulmersum, die een "ecclesia media" was, diende slechts de helft van voornoemde belastingen te betalen. Vermoedelijk werd de kerk van Wulmersum in  1036 aan de kerk van Sint-Lambertus afgestaan door de edele heer Radulphus en zijn vrouw Gisla (Bets).

Het recht om een priester te benoemen in de kerk van Hakendover kwam toe aan de abdij van Vlierbeek. In 1248 stond Hendrik III, hertog van Brabant, de grote tienden af aan de abdij van Vrouwenpark d.w.z. het tiende gedeelte van de voornaamste landbouwprodukten (tarwe, koren, haver, gerst...) verschuldigd aan de parochiepriester. De priester behield de kleine tienden (geheven op hooi, wol, schapen, kippen, eieren...) tot deze in 1443 overgingen op het kapittel van de Sint-Pieterskerk te Leuven. Dit kapittel was verplicht in het onderhoud van de priester te voorzien. De abdij van Park was verplicht de kerk te onderhouden en voorzag in het onderhoud van de koster en leverde in het octaaf van Hakendoverwijn stro "tot gemak van de pelgrims". 

Naast een pastoor waren er in Hakendover een onderpastoor en verschillende andere priesters waardoor er dagelijks tot 5 +agrave; 6 missen konden gedaan worden. Het bestaan hiervan werd verzekerd door 'beneficia' d.w.z. elk beneficium of leen had een eigen altaar, eigen inkomsten, eigen benodigdheden en was onafhankelijk van het kerkelijk bestuur en de parochiedienst. Zulks wijst zonder twijfel op het belang dat Hakendover had als bedevaartplaats. Vooral in de eerste helft van de 15e eeuw moet het dorp een belangrijke expansie hebben doorgemaakt als bedevaartplaats. In 1432 werd -zoals hoger gemeld- de legende ter schrift gesteld. Uit diezelfde periode stamt ook het Driemaagdenretabel dat de kerklegende aanschouwelijk voorstelt. Het is één van de oudste en merkwaardigste retabels van Brabantse oorsprong. Vroeger schreef men het toe aan een zekere meester Denis die in 1485 in Hakendover zou hebben verbleven. Duidelijk zijn er echter meerdere beeldensnijders aan het werk geweest en is het verantwoord te spreken over een atelier (Van Eeckhoudt). De beelden die het portaal van het stadhuis te Brussel sieren, zijn wellicht van hetzelfde atelier.

Eveneens onderging de kerk in die periode haar voornaamste verbouwing en uitbreiding. De toren werd verhoogd waardoor hij instortte. Daarom bouwde men zware steunberen. Op de zuidwestelijke hoek van de toren werd een traphoektorentje opgetrokken. Het koor werd vervangen door het huidige koor in hooggotiek. Naast de zuiderkruisbeuk verrees pal op het koor een tweede zijkapel. Hakendover moet toen zeer welvarend zijn geweest, want in 1435 telde het dorp 179 huizen waarvan 22 te Wulmersum.

Grondplan kerk: "Herstelling der Parochie kerk v Gezien en goedgekeurd à raad van backendover. fitting Door de raad: keurd door de e gemeente- van den 12 Februari 1890. De Noorzitter De Sekretaris, (get) G. Dewaelheyns. van Hackendover. Tu en séance de la Commission, Royale des monuments le of Juin 1890, voir notre rapport du 14 du dit mois, no 2337 9: & Sicrétaire général Le Prindend & Secrétaire adjoint (¹) Massanx (4) Wallens Herstelling Sakristy L'a van den Algemeen grondplan. Zykoor, Bourven van eene ryhool - Spekboom! Sakristy. Schaal van mμm. 14 K Сдезінка jimen god gekeurd d dan consenteraad van Bachaidoner. ne zitting van 6 Dugst-igns opbanal: De Vanzetter -par nous, ministre de la justice De Sekretaris J. Groficos. pour être annexé à l'aniti royal du 4 Octobre 1890, m: 10082 (4) Vandenbenvel Leuven den 21 May 1910 Hongroit"