Jan en alleman

Door het raam van de andere kantkeek ik naar de overkant. De andere kantdat was de naam die we gaven aan de andere helft van ons woonhuis die wel volledig was ingericht, maar waar we omzeggens nooit zaten. In vroeger tijd werd dit deel verhuurd, maar sinds Charlotte daar ongelukkig overleed, stond het daar wat zielloos leeg. Aan de overkant van de straat waren twee mannen druk in de weer met kalk van bakstenen te kloppen. Tegen de zijgevel van de Boerenbond aan lagen stapels bakstenen.

Jan en Greta gaan hier een huis bouwen, zei ons moeder. 

Op één of andere manier trok het mijn aandacht om Jan daar samen met zijn schoonvader Georges van Pachtes bezig te zien. Al gauw verrezen de fundamenten en de eerste lagen bakstenen. Ook al deed Jan het meeste werk zelf, toch liet hij zich voor een aantal zaken helpen. Hij had zijn lessen gekregen bij de Bouworde, een organisatie die voor een appel en een ei huizen opmaakte voor mensen die het op één of andere manier niet breed hadden of voor gehandicapten. Als ik me niet vergis, hadden hij en Greta daar elkaar leren kennen, want Jan was van Kortrijk en zelfs in die tijd was het niet vanzelfsprekend om met iemand uit de Vlaanders verkering te hebben. Dat was bij god erg ver. In Hakendover bestond op dat ogenblik zelfs de oprit van de autosnelweg nog niet.

Ik was op het moment dat ik daar op de vensterbank leunde en mijn kop onder de glasgordijnen doorstak om Jan aan het werk te zien, drie jaar. Samen met mijn eerste sinterklaas moet het één van mijn oudste herinneringen zijn, alhoewel ik, als ik goed napeins, me nog wel meer kan rappelleren.

Vlaanderaars, en zo woonden er wel wat in Hakendover, waren koppige duvels, zeiden de mensen altijd. Maar negatief moogt ge dat niet te fel bezien. Het zijn mensen die weten wat ze willen en er nog komen ook, zo op hun eigen zelve manier. Neem nu de Avermaetes aan de overkant van de steenweg in de hoeve Bosschellen en Beens. Als we de oude mensen van Hakendover mogen geloven, dan kwamen die mensen hier op hun sokken met gaten toe om zich in een ik en een gij op te werken tot grote boeren. Daar moet ge een doorbijter voor zijn, maar dat wil nog niet zeggen dat ze met hun armen wild in het rond sloegen en iedereen en alles op hun weg wegmaaiden, gelijk boeren met een pik op een rijpe graanakker. Zo waren noch de Avermaetes, noch Jan. Ze wisten waar ze heen wilden, maar lieten iedereen in zijn waardigheid, zonder uit de hoogte te doen.

Als we de vergelijking nog wat verder doortrekken, dan hadden ze nog wel wat gemeen. Behulpzaamheid. Als je Etienne Avermaete vroeg om u te helpen met het een of het ander, dan stond hij meteen belangeloos klaar. En zo was ook Jan. Jan was niet gelijk alleman. Naastenliefde, zoals hij het zelf nog tijdens zijn sessies van de Bijbelgroep omschreef, dat moest ge letterlijk zien. Dat is niets iets waar je moet aan denken als de pastoor erover begint tijdens zijn preek op zondag. Naastenliefde, dat heeft op zich zelfs niets met geloven alleen te maken, naastenliefde dat moet ge doen. Dat is een werkwoord, zoals ze op school in de lessen moedertaal in de zustersschool in uw hoofd dramden.

Was het nu oogst of een kalving of god weet wat, Jan stond altijd, meestal uit zijn eigen klaar om te helpen. Hij liet zich niet vragen. Hij kwam zelf, alsof hij de nood van de mensen kon ruiken gelijk nog warme rijstepap op Hemelvaartsdag. Het dak vloog weg bij een storm? Jan stond daar en zat als eerste op het dak. Een probleem met de elektriciteit, Jan stond klaar. Het was een bouwer en op dat vlak was er zo goed als niks dat hij niet kon. Voor één of andere nieuwerwetse regel van de overheid een plan van uw boerderij nodig? Jan tekende dat schoon uit, technisch tekenaar als hij was. Zo was Jan. Punt. Dat was zijn invulling van liefdein het begrip naastenliefde. Sommige mensen, vooral van die hoge koppen in de politiek, breken meer dan dat ze opbouwen, maar zo was Jan niet. Op en met Jan kon ge bouwen. Zo was het en niet anders. Hij was een stevig fundament waarop zijn kinderen en zijn geburen hun eigen stevig onderbouwde kamers konden metsen.

Het eerste stuk van die samenstelling zag Jan al evenmin klein. Zijn naastenliefde reikte tot in Oekraïne. Jaarlijks vulde hij zijn auto en aanhangwagen boordevol goederen voor een paar families in dat achtergestelde land. Hij reed er vervolgens zelf naartoe om ook daar zijn handvaardigheid en groot hart te laten zien. Niet om te goeie uit te hangen, want dan had hij al veel gemakkelijker alles kunnen meegeven aan Spullenhulp, maar omdat het in zijn ogen en hart zo hoorde. Ge geeft aan minderbedeelden. Broederlijk en zusterlijk delen in het echt.

Jan was niet alleman, maar dat speelt nu eigenlijk geen rol. Maar als ik iemand een verkeerd woord over hem hoor roeren, dan kan ik het niet laten om hem of haar terecht te wijzen. Ziet in uw eigen hart alvorens ge slapen gaat.

Kris Merckx, 29 mei 2017